Patent Duktus Arteriozus (PDA)

Anne karnında iken her bebekte açık olan, önemli işlevi olan ve doğduktan sonra kapanan duktus arteriozus damarının açık kalmasına patent duktus arteriozus kısaca PDA denir.

Anne karnında oksijen ihtiyacı annenin akciğerleri ve plasenta yolu ile karşılandığı için bebeğin akciğerlerinin oksijen sağlamasına gerek yoktur. Bebeğin akciğerleri oksijen sağlamadığından akciğerlere kan pompalamak için enerji harcanmasına da ihtiyaç duyulmaz. Duktus arteriozus, anne karnında iken kanın pulmoner arterden aorta geçmesine neden olarak akciğerlerin bypass edilmesini sağlayan tüm bebeklerde bulunan bir kan damarıdır.

Bebek doğup göbek bağı kesildiğinde artık oksijen ihtiyacı için akciğerlere ihtiyaç vardır. Akciğerler genişler, kan damarları daha fazla kan akımı gelmesi için gevşer ve genellikle yaşamın ilk saati içinde duktus arteriozus kapanır. Ama bazen duktus arteriozus kendiliğinden kapanmaz. Bu duruma patent (açık) duktus arteriozus (PDA) denir. PDA prematüre bebeklerde daha sık görülürken term bebeklerde de ortaya çıkabilir.

PDA Bulgu ve Belirtileri

Patent duktus arteriozus belirtileri duktusun boyutuna ve ne kadar kan taşıdığına bağlı olarak değişir. Doğum sonrası aorttaki basınç ve direnç pulmoner arterdekinden daha fazladır, bu yüzden duktus arteriozus varlığında kan akımı aorttan pulmoner artere doğru olur. Akciğerlere giden bu ekstra kan akımı akciğerlerde yüklenmeye yol açabilir ve bu fazla kanı pompalaması için kalp üzerinde fazladan bir yük oluşturur.

Bu durum zaten akciğerlerin gelişmemişliğine bağlı problemleri olan prematüre bebeklerde iyi tolere edilemeyebilir. Bu bebeklerde daha fazla ventilatör desteği ihtiyacı olur ve konjestif kalp yetmezliği belirtileri görülür.

PDA olan bir yenidoğanda hızlı nefes alma, solunum işinde artış, daha sık solunum enfeksiyonu geçirme, daha çabuk yorulma veya büyüme geriliği görülebilir. Ancak patent duktus arteriozus geniş değilse, herhangi bir belirti vermeyebilir ve ancak kalp üfürümü için yapılan ileri incelemeler ile tespit edilebilir.Belirtiler olmadığında dahi, patent duktus arteriozustan geçen türbülan kan akımı kişinin endokardit olarak da bilinen ciddi enfeksiyon riski altında olmasına neden olur.

PDA Tanısı

Yüksek basınçlı aorttan düşük basınçlı pulmoner artere olan türbülan kan akımından dolayı, patent duktus arteriozus fizik muayene sırasında duyulan karakteristik bir üfürüme neden olur.

Prematüre bebeklerde kalp yetmezliği belirtileri ile birlikte karakteristik üfürümün bulunması sıklıkla patent duktus arteriozus tanısına götürür. Göğüs filminde kalpteki büyüme ve akciğerlerdeki fazla miktarda kan akımı görülebilir. Tanıyı doğrulamak için ekokardiyografi yapılır. Duktus arteriyozus boyutunu ve kalp boşluklarının ekstra kan akımına bağlı olarak büyüyüp büyümediğini gösterir.

Büyük çocuklarda göğüs filmi tipik olarak normaldir. Ekokardiyografide patent duktus arteriozustan geçen kan akımı görülür ve genellikle tanıyı doğrulmak için yapılır.

PDA Tedavisi

Yenidoğanlarda herhangi müdahale yapmadan duktus arteriozusun kapanma ihtimali vardır. Bu nedenle yenidoğanlarda kalp yetmezliği ile kolayca baş edilebiliyorsa duktus arteriozusun kendiliğinden kapanması için zaman tanınır. Ancak belirtiler prematüre bebeklerde olduğu gibi şiddetli ise, ya da kendiliğinden kapanacak gibi durmuyorsa, ilaçla veya cerrahi olarak kapatma yapılmaktadır.

Yenidoğan döneminden sonra da duktus arteriozus açık kalmaya devam ederse, artık genellikle kendiliğinden kapanmaz. Bu vakalarda gelecekteki endokardit riskini önlemek için PDA’nın kapatılması önerilir.

Yenidoğanlarda ibuprofen ve parasetamol gibi ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar mideye verilir ve patent duktus arteriozus duvarındaki kasları sıkıştırarak kapanmasına katkıda bulunabilir. Ancak bu ilaçların böbrek hasarı ve kanama gibi yan etkileri vardır, bu yüzden bütün bebeklerde kullanılamaz. Olası yan etkilerinden dolayı ilaçlar verilmeden önce bebeklerin laboratuvar değerlerinin kontrol edilmesi gerekir. Laboratuar değerleri normal değilse ya da ilaçlar işe yaramıyorsa ameliyat yapılarak patent duktus arteriozus bağlanabilir.

İlaçlar genellikle sadece yenidoğanlarda başarılı olur. Daha büyük bebeklerde kapatma seçenekleri arasında ameliyat ve kalp kateterizasyonu laboratuvarında bir araç ile kapatma yer alır.

Kalp kateterizasyonu işlemi sırasında, hastaya sedasyon ya da genel anestezi verilerek (yaşına göre) kasığındaki kan damarlarından kateter ile girilir. Kateterler genellikle duktus arteriozusu kapatmak üzere aorta yerleştirilir ve duktus arteriozusun şekli ve boyutunu belirleyebilmek için görüntü alınır (anjiyografi denir). Günümüzde duktusu kapatmak için çeşitli araçlar kullanılır. Duktus küçükse, damar içine bir spiral yerleştirilir ama büyükse damarı kapatmak için değişik tiplerde tıkaç şekilli araçlar kullanılabilir.

Duktus arteriozus ameliyat ile de kapatılabilir. Sol taraftaki kaburgalar arasından küçük bir kesi yapılır (torakotomi) ve açık kalp ameliyatı olmayan bir yöntem kullanılır. Küçük bir metal klip ile PDA kapatılır. Çok büyük PDA ve başka sıradışı anatomilerde yani kateterle kapatmaya uygun olamayan bazı durumlarda ameliyatla pda kapatma önerilmektedir.

Bu tedavilerin herhangi biri ile komplikasyon riski düşüktür, çoğunlukla çocuğun tedaviden önce ne kadar hasta olduğu ile belirlenir.

Patent Duktus Arteriozus: Bazen İyi Bir Şey midir?

Evet. Bazı bebeklerde hayatta kalmaları için patent duktus arteriozusun açık kalması gereken kalp hastalıkları bulunur.

Pulmoner atrezi (pulmoner kapak tam tıkalı) gibi bazı kalp hastalıklarında, kanın oksijenlenmesi için akciğerlere giden kan akımının tek kaynağı patent duktus arteriozustur. Bu hastalarda duktus arteriozus aorttan akciğerlere kan akımı sağlar.

Gelişmemiş ya da ciddi darlık olan aort gibi diğer anomalilerde, patent duktus arteriozus vücuda yeterli miktarda kan gitmesi için tek seçenektir. Duktus arteriozus pulmoner arterden vücuda kan gitmesini sağlar.

PDA’yı açık tutmak için  PgE1 (prostavasin) içeren ilaçlar intravenöz olarak verilir ve bebeklerin yoğun bakım ünitesinde yakından izlenmesi gerekir. Bu ilaçlar ile patent duktus arteriozusun açık kalması genellikle ameliyat olmak üzere tedavi uygulanıncaya kadar yenidoğanın stabilizasyonuna imkan verir.