Çocuklarda Senkop (Bayılma)

Bayılma tıptaki adıyla senkop özellikle sağlıklı adölesan ve geç yetişkinler arasında yaygındır. Yaklaşık 5 genç yetişkinden 1 i en az bir kez bayıldığını söyler. En sık neden nörokardiyojenik (vazovagal) senkoptur. Senkop geçirenin kendisi ve yakınlarında ani ölüm endişesi gelişir.

Belirtileri

Senkoptan hemen önce baş dönmesi, sesleri boğuk işitme ve göz kararması olur. Birçok hasta bayılmasa bile yaşadığı bu öncü belirtilerden yakınır. Belirtiler özellikle sıcak havada veya aniden ayağa kalkınca daha sık ortaya çıkar.

Senkop Nedenleri

Kan basıncında ani düşme ve beyin kan akımının azalması sonucu beyin oksijeni azalır ve senkop meydana gelir. Senkop bayılma ve bilinç kaybının nedenlerinden sadece birisidir. Çocuk ve adölesanlarda diğer bayılma nedenleri daha azdır ve diğer nedenler genellikle şikayet öyküsü ve fizik muayene ile ayırt edilir. Çocuklar ve adölesanlarda çok az görülen ve bayılmaya neden olabilen durumlar bazı kalp hastalıkları, havale, bazı nörolojik hastalıklar ve strestir. Kalp hastalığı çok nadiren çocuklarda senkopa neden olur. Ancak senkopa neden olabilen kalp hastalıkları yaşamı tehdit edebilen ciddi bir durumdur ve mutlaka araştırılmalıdır.

Kardiyak Nedenleri

Özellikle kan akımında azalmaya neden olan kalp anomalileri senkopa neden olmaktadır. Kalp hastalıkları arasında aort kapak darlığı, kalp kasında kalınlaşmaya neden olan hipertrofik kardiyomiyopati, akciğer damar tansiyonunun yüksek olduğu primer pulmoner hipertansiyon ve Eisenmenger sendromu en sık senkop nedenidir.

Ritim bozuklukları da senkop nedenleri arasında yer alır. Ventriküler taşikardi, Wolff-Parkinson-White sendromu, uzun QT sendromu, sinüs nod disfonksiyonu diğer adıyla hasta sinüs sendromu, atriyoventriküler blok, katekolaminerjik polimorfik ventriküler taşikardi senkop yapabilen ritim bozukluklarıdır.

Kalbin kasılma işlevini etkileyen kalp hastalıkları da senkopa neden olur. Bu hastalıklardan en önemlileri dilate kardiyomiyopati, akut miyokardit, Kawasaki hastalığı, koroner arter anomalisi ve yüksek kolesterola bağlı gelişen iskemik kalp hastalıklarıdır.

Vazovagal Senkop diğer adıyla Nörokardiyojenik Senkop

Çocukluk çağındaki senkopun en sık nedeni vazovagal senkop diğer adıyla nörokardiyojenik senkoptur. Çocuklar ve adölesan senkoplarının yüzde 90’ının nedenidir.Kan basıncı ve kalp hızını kontrol eden otonom sistemin kontrol bozulmuştur. Aniden kan basıncı düşer ve kalp hızı azalır.Bu sık görülen nedende hastanın hayati tehlikesi yoktur. Genellikle çok su içilmesi, yemek ve içeceklerle daha çok tuz tüketilmesiyle ataklar önlenir. Ayrıca baş dönmesi olduğunda kişi oturmalı ya da uzanmalıdır.

Ne zaman çocuk kardiyoloğuna gidilmeli?

Hastaların çoğunu birinci basamak hekimleri teşhis ve tedavi eder.  Ancak bir kardiyolog tarafından araştırılması gereken durumlar şunlardır:

• Egzersiz sırasında bayılma
• Baş dönmesi, seslerin boğuk işitilmesi ve görsel değişiklikler gibi ön belirtiler olmadan senkop atağı
• Ciddi yaralanma ile sonuçlanan senkop
• Ailesinde ani, beklenmeyen ölüm, kardiyomiyopati veya doğumsal kalp hastalığı hikayesi olması
• Muayenede ya da EKG de kardiyak bulgu saptanması

Tetkikler ve Tanı

Kardiyolog tarafından hastanın senkop ve baş dönmesi şikayetlerinin hayati tehlike içerip içermediği belirlenir. Şikayetlerin tarif edilmesi tanı koyma sürecinin en önemli aşamasıdır. Kardiyak ve nörolojik nedenleri iyi bir öykü alınması ve fizik muayene ile ayırt edilir. Kalp ritim bozukluklarını tanısı için çoğunlukla EKG yeterlidir. Eko ile kalbin işlev ve anatomik bozuklukları saptanır. Gerekli durumlarda egzersiz testi, elektroensefalografi yani EEG testleri de yapılabilir. Bazı hastalarda ise tilt testi yani eğik masa testinin yapılması gerekebilir. Bu test sırasında hasta belli bir açıyla ayakta durur pozisyona getirilir ve senkop atağı tetiklenir. Senkopa neden olan durumun ayırıcı tanısı yapılmış olur.

Tedavi

Vazovagal senkop için genellikle ilaç tedavisi verilmez. Çoğunlukla tetikleyici nedenlerden kaçınılması, kafeinli içeceklerden kaçınılması, tuz tüketiminin arttırılması ve hidrasyonun iyi olması yani yeterli su içilmesi sağlanarak tedavi edilebilir. İdrarın renksiz olduğu noktaya kadar sıvı alımı arttırılmalıdır. Baş dönmelerinin bayılmaya ilerlemesini engellemek için çeşitli manevralar da yapılabilir. Hastanın uzanması, çömelmesi, karın kaslarını sıkması ya da bacakları ayak bileklerinden çaprazlaması gibi manevralar senkopun oluşmasını engelleyebilir. Çocuk ve adölesanların ilaç tedavisi gereken çok az bir kısmında midodrine adında bir ilaç kullanılır.  Midodrine kan damarlarının kasılmasını sağlayarak kan basıncını yükseltir.

Hastalığın seyri

Vazovagal senkop zamanla birkaç yıl içinde kendiliğinden geçer. Diğer nedenlerin klinik seyri ise senkopa neden olan hastalığa bağlı olarak değişir.