Sık Görülen Besin Alerjileri

Her besin alerjik reaksiyona neden olabilir, ancak çocuklarda görülen besin alerjilerinin %90’ı yalnızca 6 besin ve besin grubundan kaynaklanır. Bunlar süt, yumurta, fıstık, fındık, soya ve buğdaydır. Yetişkinlerde aynı orandaki ciddi alerjilere 4 besin neden olur. Bunlar fıstık, fındık, balık ve kabuklu deniz ürünleridir. Meyve ve sebzelere karşı daha az alerjik reaksiyon gelişir ve genellikle daha hafiftir.

İnek Sütü Alerjisi

İnek sütü alerjisi küçük çocuklarda en sık görülen aşırı duyarlılık reaksiyonları arasındadır. Bunun nedeni özellikle biberonla beslenen çocukların bu kadar fazla miktarda yabancı bir proteinle ilk kez karşılaşıyor olmasıdır. İnek sütü alerjisi varlığında nadiren de olsa annenin diyetinden süt ve süt ürünleri çıkarılana dek anne sütü ile beslenen bebekte karın ağrısı veya ekzema görülebilir. 3 yaşından büyük 100 çocuktan 2 ila 3’ünde inek sütü ile ilişkili alerji semptomları görülmektedir.

Beslenme sonrası görülen kusma çocuklardaki süt alerjisinin en sık belirtisidir, ancak çok daha ciddi reaksiyonlar ortaya çıkabilir. Karın ağrısı, ağlama ve gaz oluşumu çok küçük bebeklerde inek sütü alerjisinin tek göstergesi olabilir. Bu arada bebeklerin büyük çoğunluğunda karın ağrısı için herhangi bir neden bulunamadığı, yatıştırılamayan ağlamaların olduğu, ve bu ağrının bir daha olmamak üzere bebek 6 aya ulaştığında kendiliğinden geçtiğini de bu arada hatırlatalım. Kaşıntılı ekzematöz lezyonlar (atopik dermatit) da süt alerjisinin erken ortaya çıkan ve göze çarpan belirtilerindendir. Elbette süte karşı en belirgin reaksiyon çocuklar süt ve süt ürünleri tükettiğinde ortaya çıkar, aniden başlayan hızlı solunum, solunum sıkıntısı ve/veya akut ürtiker (kurdeşen) gelişir. İnek sütüne alerjisi olan çocukların çoğu keçi ve koyun sütlerine karşı da alerjiktir, bu yüzden bunlar da çocuklar için iyi alternatif besin kaynakları değildir.

Soya içerikli mamaların süt alerjisi olan çocuklar için uygun olup olmadığını söylemek zordur, çünkü inek sütüne alerjisi olan çocukların bir kısmı soya proteinini de tolere etmeyebilir. İnek sütüne alerjisi olan bebeğiniz soya içerikli mamayı tolere edemiyorsa size hidrolize proteinlerden yapılmış özel bir mama veya aminoasit içerikli bir mama önerilebilir.

Bağışıklık sistemi geliştikçe çocukların çoğunda süt alerjisi geçer. Ancak çocuğunuz sütü yeniden denemeden önce alerji testlerinin yapılması çocuk doktorları tarafından önerilmektedir. Alerjinin ortadan kalktığı test sonucu saptandıktan sonra, ilk beslenme herhangi bir reaksiyon gelişip gelişmediğini görmek ve gereğinde müdahale edebilmek için doktor odasında, dikkatli bir şekilde, giderek artan miktarlarda süt verilerek yapılabilir. Çocuğunuzda basit bir laktoz intoleransı varsa genellikle alerji testine gerek olmaz, süt ve süt ürünleri evde sizin gözetiminizde kademeli bir şekilde yeniden verilebilir. Süpermarketlerde laktoz intoleransı olan çocukların süt içebilmesine imkan veren laktoz içeriği azaltılmış çeşitli ürünler bulunmaktadır.

Süt ve sütten elde edilen gıdalar önemli kalsiyum kaynaklarıdır. Kalsiyum güçlü diş ve kemikler, kas ve sinir fonksiyonları ve vücuttaki her bir sistemin sağlığı için olmazsa olmaz bir mineraldir. Koyu yeşil yapraklı sebzeler, kılçıkları ile yenilen konserve balıklar (sardalya, somon) kalsiyum takviyeli portakal suyu, kuru incir, kuru erik, tofu ve kuru fasulye; süt, peynir ve yoğurdu tolere edemeyen büyük çocuklar için alternatif kalsiyum kaynaklarındandır.

Yumurta Alerjisi

Yumurta alerjisi olan çocuklarda reaksiyon öncelikle yumurtanın beyazındaki proteine karşı oluşur. Ancak yumurtanın sarısı sıklıkla beyazına karışabildiğinden yumurta alerjisi olan çocuklar için en güvenlisi yumurtadan tamamen uzak durmaktır. Yumurta besleyici ve mükemmel bir protein kaynağı olsa da neyse ki sağlıklı beslenme açısından olmazsa olmaz değildir. Et, balık, süt ürünleri, tahıl ve bakliyatlar benzer protein, mineral ve vitaminler bakımından muhteşem alternatiflerdir. Çocuğunuzda yumurta alerjisi varsa bazı ekmeklerin üzerine sürülen yumurta bazlı soslar gibi gizli yumurta içeriklerine dikkat etmelisiniz.

Düşük kolesterollü diyetler için geliştirilen yumurtalı içerikler kullanılmamalıdır. Yumurta sarısı içermediğinden kolesterol de içermezler; fakat yumurtanın beyazından yapıldıkları için yumurta proteini içerirler, bu yüzden alerji gelişimine neden olabilir. Bazı aşılar yumurta proteinini içerir, bu aşılar kullanılmamalıdır veya ciddi yumurta alerjisi açısından temkinli olunmalıdır. Kızamık-kızamıkçık-kabakulak aşısı yumurta alerjisi açısından güvenli kabul edilir; ancak mevsimsel grip aşısı ve diğer yumurta proteini ihtiva eden aşılar için dikkatli olunmalıdır.

Yer Fıstığı ve Kuru Yemişler

Kuru yemişler ve yer fıstığı, bezelye ve fasulyenin kuzenleridir. Yer fıstığı ve kuru yemişler farklı ailelerden geldikleri için fıstık alerjisi olan çocuklar genellikle ceviz ve diğer ağaç yemişlerini herhangi bir sorun yaşamadan yiyebilirler. Ancak bilinmeyen bir sebeple ayrı bir fındık-ceviz alerjisi olma ihtimali olduğu için yer fıstığı alerjisi bulunan çocuklara dikkat edilmelidir.

Tıpkı yumurtalar gibi yer fıstığı da lezzetli ve besleyici olmakla birlikte sağlıklı bir diyetin olmazsa olmazı değildir. Fıstık alerjisi olan çoğu insan kimi zaman cilt veya kan testi pozitif olsa bile soya ve fasulye gibi baklagilleri tolere edebilmektedir.

Yer fıstığından uzak durmak kolay olsa da bazen hiç beklenmeyen gıdalarda kendini gösterebiliyor. Yer fıstığı gıda ürünlerinde genellikle öğütülerek dolgu maddesi (hacim artırıcı) olarak kullanılır. Bazen restoran ve yemek şirketleri tarafından hazırlanan yiyecekteki malzemeleri bir arada tutmak için yapıştırıcı olarak kullanılır. Bu sebeple yalnızca gıda etiketlerini dikkatlice okumak değil, gıdayı satın aldığınız, restoranda yediğiniz veya eviniz dışında herhangi bir yerde hazırlanan her yere sormalı ve beklenmeyen yer fıstığı içeriği olup olmadığını öğrenmeniz gerekir.

Ceviz, kaju, Brezilya kestanesi, badem, fındık gibi tüm kabuklu yemişlere karşı gelişen alerjiler yer fıstığı alerjisi kadar ciddi olabilir ve aynı uyarılar geçerlidir. Bazı çocuklarda yalnızca bir çeşit kuruyemiş alerjisi olurken bazılarında ise birkaç tanesi birlikte bulunabilir. Farklı kuruyemişler hakkında kafa karışıklığı ortaya çıkabilmektedir, bu yüzden kuruyemiş alerjisi olan bireyler daha güvenli olması açısından tümünden uzak durmaktadır. Çocuğunuzun içinde az miktar bile olsa kuruyemiş ve yer fıstığı içeren ürünlerden uzak durması gerektiğini bakıcısına, öğretmenlerine, arkadaşlarına ve aile üyelerine mutlaka anlatın; çünkü genel olarak kuruyemiş alerjisi tüm besin alerjileri içindeki en ciddi alerji çeşididir.

Soya

Soya içeren mamalar ile beslenen bebeklerde soya proteinine karşı gelişen alerji nedeniyle inek sütünde olduğu gibi döküntü, burun akıntısı, hırıltı, ishal ve kusma ortaya çıkabilir. İnek sütü alerjisi olan bazı bebeklerde mamaya geçildiğinde soya alerjisi de görülebilmektedir. Bu durum varsa hidrolize protein veya amino asit içeren düşük alerjen özellikli bir mama tavsiye edilir. Soya alerjisi olan çocuklar genellikle soya yağını tolere eder; çünkü soya yağında az miktarda protein bulunur. Soya lesitin soyanın yağlı bir türevidir, çok az miktarda soya proteini içerir ve soya alerjisi olan bireyler tarafından tolere edilebilir.

Buğday ve Gluten

Diğer tahıllara nazaran alerjik problemlere daha az yol açtıkları için pirinç ve yulaf diyete ilk dahil edilen tahıllardır. Yulaf ile herhangi bir sorun yaşanmadığında buğdaya da geçilir. Alerji ile en sık ilişkili olan tahıl buğday olsa da yine de çok yaygın görülen bir besin alerjisi değildir. Birçok hazır gıdada buğday bulunduğu düşünülürse, bu bizim için güzel bir şanstır.

Buğdaya karşı gelişen iki tip immün yanıt vardır. Bunlardan ilki klasik besin alerjisidir. Çocuklar buğday içeren bir gıda aldığında aniden ürtiker ve hırıltı gibi semptomlar ortaya çıkar. İkincisi çölyak hastalığıdır. Gluten buğday, çavdar ve arpa gibi tahıllarda bulunan bir proteindir. Hassasiyeti olan çocuklarda glüten ince bağırsak duvarına zarar verir ve besin emilimini bozar. Bu hasar bir süre fark edilmeyebilir. Çölyak hastalığının esas belirtileri arasında karın ağrısı, ishal, huzursuzluk, kilo alamama ve büyüme geriliği yer alır. Bebeğin tahıl ile ilk buluşmasının hemen ardından çölyak hastalığı kendini gösterebilir, fakat bazen semptomlar o kadar azdır ki hastalık yıllarca kendini belli etmez ve ergenlik veya yetişkin döneme kadar tanı konulamayabilir.

Besin Alerjisi İle İlgili Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Eğer çocuğunuzda belli bir gıda alımı sonrası alerjiyi işaret eden bulgular varsa, o gıdayı diyetinden çıkarın ve bu belirtileri doktorunuzla paylaşın.
• Süt veya yumurta alerjisi olan bazı çocuklar ekmek veya muffin gibi unlu mamuller içinde pişmiş küçük miktarlarda süt ve yumurtayı tolere edebilir. Ancak bazıları ise bu kadar küçük miktarlara pişmiş olsa dahi reaksiyon verebilir.
• Besin alerjisi nedeniyle birçok gıdadan uzak duran çocuklar malnutrisyon (kötü beslenme) riski altındadır. Ciddi diyet kısıtlaması yapmadan çocuğunuzun akıllıca beslenmesini sağlamak için bir uzman yardımı almak üzere diyetisyen kontrolü konusunda uzmanınızla konuşun.
• Besin alerjisi olan çocuğunuz alerjisi olan gıdayı yemek dışında diğer çocukların yaptığı her türlü aktiviteyi yapabilmelidir. Güvenli ve sağlıklı bir yaşam sürmek için gerekli diyet ve tedavi stratejileri ve alerjenlerden kaçınma hakkında uzman görüşü alın.